ดอกไม้บานที่บ้านต้า: เมื่อกำแพงรกร้างกลายเป็นพื้นที่ศิลปะเชื่อมทุกวัยได้ใช้เวลาร่วมกัน

หลังจากที่บทความครั้งก่อนได้เผยแพร่ออกไป หนึ่งในบทสนทนาวันนั้นของแตง-บงกช กาญจนรัตนากร คือสิ่งที่ผมถามเธอว่า มีแผนอะไรที่อยากจะทำต่อในอนาคต

ซึ่งคำตอบที่ได้ คือการพัฒนาย่านที่อยู่ให้เป็น Creative District

ภาพทางเดินและกำแพงรกร้างก่อนที่จะถูกแปรเปลี่ยนให้เป็นพื้นที่ศิลปะ

ปัจจุบันกำแพงในซอยลึกข้างร้านนิทานบ้านต้นไม้ ของเธอ ที่จากอดีตเป็นเพียงกำแพงรกร้าง แตงและมิ้ลค์-เพ็ญพิศุทธิ์ พวงสุวรรณ อีกหัวเรือสำคัญช่วยกันเปลี่ยน-แต่งแต้มสีสันให้กลายเป็นพื้นที่ศิลปะที่ผู้คนทุกเพศและวัยได้มาวาดภาพบนกำแพงให้มีชีวิต จากหลากหลายเรื่องราวที่เชื่อมโยงกับความเป็นพะเยา ซึ่ง ณ วันนี้ พื้นที่ตรงนี้ได้กลายเป็นจุดหมายท่องเที่ยวแห่งใหม่ของจังหวัดพะเยา เราจึงกลับมาพูดคุยกันอีกครั้ง ว่าอะไรที่ทำให้พวกเขาได้ร่วมใจกันสร้างพื้นที่แห่งนี้ขึ้นมา

“เราเชื่อว่าศิลปะจะแต่งแต้มชีวิตของชุมชนได้”

มันคือคำพูดของทั้งคู่ที่บอกเรา เมื่อเราเมื่อถามถึงจุดเริ่มต้นของกิจกรรมการวาดภาพบนกำแพง ที่มีชื่อเรียกว่าดอกไม้บานที่บ้านต้า

ดอกไม้บานที่บ้านต้า

คำนี้มาจากคำว่าดอกไม้งามที่บ้านท่า เป็นภาษาเมือง (ต้าในภาษาเหนือแปลว่าท่า ซึ่งในทีนี้หมายถึงท่าน้ำข้างริมกว๊านพะเยา) บ้านต้าก็คือพื้นที่ชุมชนตรงนี้ คอนเซ็ปต์เลยมาจากสิ่งใกล้ตัวแล้วขยายไปทีละนิด เราเลยอยากผลักดันที่แห่งนี้ให้เป็น Creative District เพราะมันใกล้ตัวเรามาก และมองว่าเราทำได้

เหมือนเป็นการหยิบยกคุณค่าของสิ่งที่เรามี นำมาเล่าเรื่องเพราะจังหวัดพะเยาเองก็มีของดี ก็เหมือนกับทุกที่เลย ไม่ใช่แค่ในพะเยา เหมือนดอกไม้ที่สวยงามแต่ยังไม่เบ่งบานเต็มที่ เลยเกิดโปรเจกต์นี้ที่มุ่งเน้นสะท้อนคุณค่า จากหลายมุมมอง ทั้งเด็ก ผู้ใหญ่ เลยได้ผลงานที่เป็นรูปภาพข้างกำแพงที่หลากหลาย ทำให้มันมีชีวิตมากขึ้น

โครงการนี้ทำร่วมกับมหาวิทยาลัยพะเยา เนื่องจากเขาเคยทำโครงการทำระเบียงวัฒนธรรมกว๊านพะเยาอยู่แล้ว เราเลยได้งบสนับสนุนมาจำนวนหนึ่งมาจัดประกวดผลงาน มีเงินรางวัลและสีให้ แล้วก็มีเลี้ยงอาหารด้วย เริ่มแรกเราก็มองว่าพาร์ทเนอร์เราจะเป็นใคร เลยไปลองติดต่อ ก็ได้ศิลปินพะเยามาหลายคน มีนักวาดสามมิติ แล้วก็ได้เพื่อนๆเค้ามาอีก พยายามหาศิลปิน อยากให้เขามาช่วยเป็นที่ปรึกษา เค้าก็โอเค เราก็เลยเริ่มเลย สร้างเพจก่อนโดยใช้ชื่อเดียวกับชื่องานคือดอกไม้บานที่บ้านต้า เป็นที่รวบรวมเอากิจกรรมสร้างสรรค์ในชุมชนบ้านต้า มาโปรโมท พอเริ่มลงคอนเทนต์ก็เริ่มมีคนสนใจ ก็มีคนติดต่อมาว่าอยากวาด อยากร่วมกิจกรรม

ใบสมัครก็จะมีสเก็ตภาพ เขียนคำบรรยาย แต่ละอันก็จะมีเรื่องราว แล้วในรูปก็ต้องมีดอกไม้บาน ตามคอนเซปต์ดอกไม้บานที่บ้านต้า ภาพที่ส่งมาก็มีหลายสไตล์ด้วย ทำให้เราเห็นว่าคนพะเยามีความสามารถกันเยอะมากเลย

ตัวอย่างภาพวาดบนกำแพง

ภาพผีเสื้อบนกำแพงที่เกิดจากคนร่างคนเดียว แล้วทุกคนก็มาแต่งแต้มแต่ละกลีบจนเป็นผีเสื้อเต็มตัว

ภาพที่ได้แรงบันดาลใจมากจากศิลปิน Claude Monet

ภาพที่ได้รางวัลอันดับที่ 1 ในการประกวด มีรายละเอียดที่เกี่ยวกับพะเยาครบ ตั้งแต่ดอกไม้ประจำจังหวัด วัด ดอย พายเรือ และอื่นๆ อีกมากมาย

ภาพแนวสตรีทอาร์ตที่นำเอาวัฒนธรรมสเก็ตบอร์ดเข้ามาร่วมด้วย

ภาพวาดที่ครอบครัวมาวาดด้วยกันโดยใช้ครอบครัวซิมป์สันเป็นตัวแทนของครอบครัว

ภาพวาดที่เป็นผลงานของนักเรียนชั้นมัธยมที่มีความฝันอยากเรียนที่มหาวิทยาลัยศิลปากร

ศิลปิน

แล้วคนที่มาวาดภาพกำแพงส่วนมากเป็นใครบ้าง

มีทั้งเด็กทั้งผู้ใหญ่เลย ในวันงานคนมาเยอะกว่าที่คิดมาก แล้วผลงานที่เขาทำก็ลงชื่อตัวเองไว้ มันเป็นงานเล็กๆที่เราทำ แต่เชื่อมโยงคนกับวัฒนธรรมเข้าด้วยกันโดยที่เราไม่รู้ตัว สตรีทอาร์ทนี้มันเหมือนพิพิธภัณฑ์กลางแจ้ง ที่แต่ละภาพก็มีมีเรื่องราวของมัน

ด้วยความที่งานเรามีผู้ร่วมงานที่หลากหลายไม่ใช่คนแค่กลุ่มเดียว งานแรกเราก็เริ่มกำหนดตีม ที่เกี่ยวกับชุมชน วัฒนธรรม ให้ผลงานถ่ายทอดเรื่องราวของพะเยา โดยคลุมคอนเซ็ปต์พะเยากับดอกไม้บานไว้ ให้มีจุดจุดเชื่อมโยงเล็กๆ แล้วที่เหลือก็ปล่อยเป็นอิสระ เพราะจากจุดประสงค์แรก คือเราเปิดพื้นที่แห่งความหลากหลาย

ทีนี้ในตอนเริ่มต้นเราก็เข้าไปหาคนที่อยู่คนละเจนเนอเรชั่นกับเรากับเด็ก ๆ ซึ่งคือกลุ่มคนสูงอายุ ไปคุยให้เขาเห็นภาพ ว่าเรากำลังจะทำอะไร งานจะเป็นยังไง ซึ่งเขาก็เปิดใจ แล้วผลลัพธ์ก็ออกมาดี งานนี้ก็เลยเหมือนเป็นตัวเชื่อม

วันงานก็มีคนหนึ่งมาเหมือนกัน แต่มัน 3 โมงแล้ว น้องบอกว่าเพิ่งสอบเสร็จ ขอแข่งได้มั้ยครับ แกก็มาวาด วาดเป็นอาทิตย์เลย มาวาดคนเดียว ประมาณ 5 วัน เขาก็ขอบคุณ ที่ได้มีพื้นที่ให้ผมมาวาด ให้คนอื่นได้มาปล่อยของ

เมื่อก่อนเขาต้องไปหาวาดต่างจังหวัด แล้วก็มีครูศิลปะเค้าก็มาตามดู มาช่วยเด็กทุกวัน ครูศิลปะหลายคนก็แฮปปี้กัน มาเห็นเด็กทำผลงานได้ดี เค้าก็ประทับใจ ชื่นชมกัน มีเลี้ยงข้าว ซัพพอร์ตเด็ก

ผลตอบรับ

หลังจากจัดกิจกรรมมันงานออกมาเป็นอย่างที่คิดไว้มั้ย

ตอนแรกก็กังวลว่ามันจะเละหรือเปล่า แต่ทุกคนก็มีความสามารถในการวาดรูป มาร่วมกิจกรรมกัน คนที่วาดไม่เป็นก็มา เป็นงานที่อบอุ่น ด้วยความที่ศิลปะเป็นสิ่งที่เข้าถึงได้ง่าย พอทำเสร็จแล้วมันก็สามารถเชื่อมโยงทุกคน เติมชีวิตให้ชุมชนได้ เราเริ่มต้นแค่นิดเดียว แต่มันดีและไปต่อได้ จุดเล็กๆอย่างศิลปะมันทำได้ เราคิดว่าถ้าอยากให้สังคมมีอะไร เราก็ค่อยๆทำ พอไปถึงขั้นหนึ่งมันก็ค่อยๆเป็นค่อยๆไป กลุ่มคนทำงานเราก็ค่อยๆขยายขึ้น คนหน้าใหม่ๆก็เริ่มเข้ามาช่วย

จุดนั้นมันทำให้เราค้นพบว่า มันมีคนเก่งๆซ่อนอยู่เยอะนะ บางคนเค้าก็เคยทำศิลปะ แต่เค้าหยุดไปแล้ว อาจจะลืมไปแล้วบ้าง อะไรบ้าง  แต่ก็ได้มาทำต่อ เค้าก็เอาผลงานที่เคยทำเมื่อก่อนมาให้ดูด้วย ซึ่งมันดีมากๆ เลยที่งานนี้เป็นพื้นที่ให้เขาได้กลับมาทำอีกครั้ง

หลังจากจัดงาน ผ่านมาแล้วเป็นเดือนแต่ก็ยังมีกลุ่มพ่อแม่ ผู้ปกครองเขาทักมาขอบคุณที่จัดงานนี้ เพราะลูกเขากลับบ้านไปก็วาดรูปในกำแพงบ้านตัวเองต่อ แล้วเขาวาดสวยมากด้วยนะ เขาขอบคุณที่งานเป็นจุดเริ่มต้นให้ลูกเค้าได้ค้นพบตัวเอง

ต่อยอด

หลังจากงานนี้แล้ว คิดว่าจะต่อยอดยังไงบ้าง

หลังสตรีทอาร์ทคิดไว้ว่าจะมีลานวัฒนธรรม แต่ก็มาติดปัญหาโควิด-19 ซะก่อน ถ้าในอนาคตก็คงยังโฟกัสอยู่ในชุมชนบ้านท่า มีทำตลาด ทำอีเวนต์ และอาจจะขยายสู่ชุมชนมากขึ้น มีเวิร์คชอป มีโชว์ การแสดงพื้นเมือง รูปแบบต่างๆ

อยากจัดพื้นที่ให้คนในชุมชนได้ปล่อยของ ถ้าเป็นในชุมชนบ้านต้า ก็ต้องสำรวจชุมชนก่อน ว่าเขาทำอะไร หรือสามารถทำอะไรกันได้บ้าง เราก็สนับสนุนไป หาสถานที่ ให้คนอยากเล่นดนตรีแต่ไม่มีเวทีได้มีเวที เลยอาจจะมี ประกวดดนตรี วาดรูป นอกจากศิลปะ ก็เป็นอะไรที่ชุมชนสามารถมาทำได้เช่น สวนผักชุมชน หรือลานวัฒนธรรม

สุดท้ายนี้มองย้อนกลับไปในช่วงเริ่มต้นงานนี้ เมื่องานสำเร็จแล้วคุณคิดอะไรอยู่

เราทำงานมาหลากหลายแบบ หลายงานมาก  ตั้งแต่จุดที่ยังเป็นแค่ความคิดในหัว มาจนถึงทำสำเร็จมันก็ดีใจ การได้เห็นอะไรที่เป็นนามธรรมมาก่อน จากเป็นแค่ความคิดอยากจะทำ กลายมาเป็นสิ่งที่เป็นรูปธรรมและเราจับต้องได้ มันก็ดีใจ ได้เห็นการเติบโต ภาพค่อยๆชัดเจน

มากกว่าการเห็นภาพความสำเร็จคือดีใจที่เห็นการได้เห็นการเติบโตที่เริ่มจากจุดเล็กๆมาถึงวันนี้ ถ้านับก็ประมาณ 3 ปีแล้ว เราเห็นพะเยามีชีวิตมากขึ้น

สำหรับเราแล้ว จุดที่สำเร็จมันไม่เท่าระหว่างทางที่มันมีอะไรเกิดขึ้น ซึ่งมันมีความหมายมากๆ